IPC


HAREKETİN TARİHÇESİ

Engeli olan sporcular için spor 100 yıldan fazla bir zamandır var olmuştur ve sağırlar için ilk spor klüpleri 1888 yılında Berlin’de vardı.

Ancak bu olgunun daha geniş çapta kabul görmesi II. Dünya Savaşının sonrasını buldu. O sıralarda bunun nedeni savaş esnasında yaralanan savaş gazileri ve sivillere yardım etmek olmuştur.

1944 yılında İngiliz Hükümetinin talebi ile Dr. Ludwig Guttmann İngiltere’deki Stoke Mandeville Hastanesinde belkemiği zedelenmesi olanlar için bir merkez açtı ve zamanla rehabilitasyon için yapılan spor, eğlence için yapılan spora, oradan da rekabetçi spora dönüştü.

29 Temmuz 1948 tarihinde, 1948 Londra Olimpiyat Oyunları açılış gününde Dr. Guttmann tekerlekli sandalyedeki atletler için ilk yarışmayı düzenledi ve bunlara Paralimpik tarihinde bir kilometre taşı olan Stoke Mandeville Oyunları ismini verdi. Burada 16 kadın ve erkek askeri personel yer aldı ve okçuluk yarışmalarında yer aldılar. 1952 yılında da Hollandalı gazilerin Harekete katılması ile Uluslararası Stoke Mandeville Oyunları başlatılmış oldu.

Bu oyunlara 1960 yılında İtalya’nın başkenti Roma’da 23 ülkeden 400 atletin katılımı ile yer alan Paralimpik Oyunlar adı verildi. O zamandan veri dört yılda bir yapılıyorlar. 1976 yılında ise, Paralimpik tarihindeki ilk Kış Oyunları İsveç’te yapıldı ve bunlar da dört yılda bir yapılmaya devam ediyor.

Kore’nin başkenti Seoul’daki 1988 Yaz Oyunları ve Fransa’nın Albertville kentinde yapılan 1992 Kış Oyunlarından beri de Oyunlar IPC ve IOC arasında yapılan bir anlaşma gereğince hep aynı şehirlerde ve tesislerde yapılmıştır.

Ayrıca 1960 yılında Dünya Gaziler Federasyonu bünyesinde engeli olan kişiler için sporun sorunlarını incelemek üzere Uluslararası Engelliler için Spor Çalışma Grubu kuruldu. Bu sayede 1964 yılında da Uluslararası Engelliler Spor Örgütü (IOSD) kurularak Uluslararası Stoke Mandeville Oyunlarına katılamayan şu atletlere fırsat sundu: görme engelliler, amputeler, cerebral palsy hastaları ve paraplejikler.

Başlangıçta 16 ülke ISOD üyesi idi ve örgüt kör ve ampute atletlerin ve cerebral palsy hastası olan atletlerin 1980’de Arnhem’de Toronto 1976 Paralimpik Oyunlarına dahil olabilmesi için epeyce baskı yaptı. Amaçları gelecekte tüm engellere kucak açmak ve Koordinasyon Komitesi olarak hareket etmekti. Bu arada Cerebral Palsy International Sports and Recreation Association (CPISRA) (Cerebral Palsy Uluslararası Spor ve Eğlence Birliği) ve International Blind Sports Federation (IBSA) (Uluslararası Görme Engelliler Spor Federasyonu)  gibi uluslararası engellilere yönelik organizasyonlar 1978 ve 1980 yıllarında kuruldu.

Dört uluslararası örgüt Oyunların koordine edilmesine ihtiyaç duydukları zaman 1982 yılında “Dünyada Engelliler Sporu Uluslararası Koordinasyon Komitesi”ni (ICC) kurdular.

İlk başta ICC üyeleri CPISRA, IBSA, ISMGF ve ISOD’un başkanlarından, genel sekreterlerinden ve bir ek üyeden (başlangıçta asbaşkandan daha sonra teknik yöneticiden oluşmaktaydı) ibaretti. 1986 yılında Uluslararası İşitme Engelliler Spor Komitesi (CISS) Uluslararası Entelektüel Engelliler Spor Federasyonları (INAS-FID) da katıldılar, ama işitme engelliler kendi kuruluşlarını muhafaza etti. Ancak, üye ülkeler organizasyonda daha ulusal ve bölgesel temsil talebinde bulundu. 

En sonunda 22 Eylül 1989 günü Almanya’nın Düseldorf şehrinde Uluslararası Paralimpik Komitesi Paralimpik Hareketin küresel yönetim organı olarak görev yapmak üzere kar amacı gütmeyen uluslararası bir örgüt olarak kuruldu. 

“Paralimpik” sözcüğü Yunancada “para” (yanında) ve “Olimpik” kelimelerinden türetilmiştir. Anlamı Paralimpik Oyunların Olimpiyatların paralel oyunları olduğu ve ikisinin yan yana var olduğudur.

Okçuluk

Fiziksel engelliler için ilk okçuluk yarışması Stoke Mandeville Hastanesinde 1948 yılında yapıldı ve Roma 1960 Paralimpik Oyunlarında orijinal Paralimpik sporlardan biri oldu.

Sporda üç farklı sınıf vardır ve 54 ülkeden sporcular okçuluk sporuna katılmaktadır. Hem ayakta hem de tekerlekli sandalye yarışmalarında bireysel ve takım sınıfları bulunur. Sporcular belli mesafelerden 10 puanlama bölgesi olan hedefe ok atarlar.

Londra 2012 Oyunlarında 140 sporcu dokuz farklı madalya yarışmasında yarıştı.

Para Atletizm

Atletizm 1960 yılından beri Paralimpik Oyunların bir parçası olmuştur ve en fazla seyirci sayısını çekmektedir. Spor çok geniş aralıkta yarışma ve etkinlik sunmaktadır ve tüm engel gruplarında erkek ve kadın atletlere açıktır.

Her yarışmada atletler işlevsel sınıflandırmalarına göre yarışmaktadırlar. Bazıları tekerlekli sandalyede, bazıları da protezler ile yarışır ve görsel engelliler ise gören bir kılavuzdan yardım alır.

Para atletizm IPC tarafından yönetilir, koordinasyonu da Dünya Para Atletizm Spor Teknik Komitesi tarafından yapılır.

2016 yılında sporun IPC Atletizm olan ismi Para atletizm olarak değiştirildi ve Uluslararası Federasyon da Dünya Para Atletizm oldu.

Atletlerin 100 m mesafeyi 10 saniyenin hemen üstünde koşmasını, tek bacaklı bir yüksek atlayıcının 2 metreyi aşmasını, ya da disk atıcının diski 50 metrenin ötesine fırlatmasını görmek isterseniz bu spor sizin için.

Yarışmaların Tanımı

Paralimpik programındaki yarışmaların arasında aşağıdakiler sayılabilir:

Pist yarışmaları: kısa mesafe (100m, 200m, 400m); orta mesafe (800m, 1,500m); uzun mesafe (5,000m, 10,000m) ve bayrak yarışları (4x100m, 4x400m)

Yol yarışı: maraton

Pist yarışmaları: yüksek atlama, uzun atlama, üç adım atlama, disk, gülle atma, cirit

Karma yarışmalar: pentatlon

Spor ekipmanları

Birçok atletizm yarışması disk, gülle ya da cirit gibi spesifik spor ekipmanları gerektirmektedir. Ayrıca Dünya Para Atletizm kurallarında belirtildiği şekilde atletler bazı yardımcı cihazlar kullanabilir. Bu teknoloji çok hızlı bir şekilde ilerlemeye devam etmektedir.

Atletizm etkinliklerinde tekerlekli sandalyeler spor ekipmanı addedilir. Atletizm için kullanılan tekerlekli sandalyeler genelde çok hafif olur. Tekerlekli sandalyelerin boyutları ve özellikleri Dünya Para Atletizm kurallarında açık bir şekilde belirtilmiştir.

Amputeler protez cihazlar kullanabilir. Bunlar spor yarışmalarında mevcut olan şartlara dayanıklı olmak üzere özellikle geliştirilmiştir. IPC kuralları koşularda bacak protezlerin kullanılmasını gerektirmektedir; ancak pist etkinliklerinde protez kullanımı opsiyoneldir.

İpli bağlantılar ya da diğer cihazlar görme engelli koşucular tarafından onları gören kılavuzlarına bağlamak için kullanılabilir. Sesli cihazlar (ya da gören bir “seslenici”) kullanılarak atlama yarışmalarında veya hedef atışlarında başlangıca işaret edilebilir.

Tarihçe

İlk Para atletizm yarışmaları 1952 yılında tekerlekli sandalye yarışları II. Dünya Savaşı gazileri için yapılan Stoke Mandeville Oyunlarında yer aldı. İtalya’nın başkenti Roma’da 1960 yılında yapılan ilk ParalimpikOyunlarında yer alan sekiz spordan biriydi.

Sonraki 20 sene boyunca Paralimpik Oyunlara ek engel grupları da eklendi ve günümüzde bu spora 120 ülkeden fazlasında atletler katılıyor ve böylece katılımı en çok olan Paralimpik Spor haline geliyor.

Badminton

Para-badminton 1990’lı yıllardan beri uluslar arası bazda yarışmaları yürütülen bir branş olmuştur, ilk Dünya Şampiyonası ise Hollanda’nın Amersfoort kentinde 1998 yılında yapılmıştır. 2011 yılında da bu spor Badminton Dünya Federasyonu yönetimine girmiştir.

Günümüze kadar 10 Dünya Şampiyonası yapılmış olup, en sonuncusu İngiltere’nin Stoke Mandeville kasabasında 2015 yılında yapılmış ve 35 ülkeden 232 atlet 22 madalya branşında yarışmıştır. Atletler altı farklı sınıfta yarışmakta olup, beş bölgeden 63 ülke şu anda bu sporda faaliyet göstermektedir. Badminton’un resmi bir spor olması ilk defa Tokyo 2020 Paralimpik Oyunlarında gerçekleşecektir.

Para-Badminton Spor Sınıfları / Yarışmalar

Badmintonda olduğu gibi para-badminton atletleri de erkek ve kadın tekler, erkek ve kadın çiftler ve karışık çiftler olarak yarışmaktadır.

Rekabette adalet sağlamak için atletler “Spor Sınıflarına” ayrılmaktadır. Para-badmintonda altı Spor Sınıfı Bulunur.

  • Tekerlekli Sandalye 1 WH 1

Bu sınıftaki oyuncuların badminton oynaması için bir tekerlekli sandalye gerekmektedir. Bu Spor Sınıfındaki oyuncuların genellikle her iki bacağında ve gövde işlevlerinde bir engel bulunmaktadır.

  • Tekerlekli Sandalye 2 WH 2

Bu sınıftaki bir oyuncunun bir ya da her iki bacağında engel olabilir, ancak gövdesinde asgari ya da hiç engel olmayacaktır.

  • Ayakta Alt SL 3

Bu sınıfta oyuncu ayakta durarak oynamalıdır. Oyuncunun bir ya da her iki bacağında engel olabilir ve yürüme/koşma dengesi de kötü olabilir.

  • Ayakta Alt SL 4 

SL 3 Spor Sınıfına göre oyuncunun engel düzeyinin daha az olduğu ikinci bir ayakta oynama sınıfı. Oyuncunun bir ya da her iki bacağında engel olabilir ve yürüme/koşma dengesi asgari düzeyde kötü olabilir.

  • Ayakta Üst SU 5

Bu sınıftaki oyuncunun üst ekstremitelerinde engel vardır.

  • Kısa Boy SS 6

Bu oyuncular genelde “cücelik” olarak bahsedilen genetik bir durumdan dolayı kısa boyludur.

Boccia

Boccia New York 1984 Paralympik Oyunlarında rekabetçi bir spor olarak dahil edilene kadar eğlence amaçlı oynanan bir oyundu. Olimpik bir karşıtı olmayan yegane iki Paralimpik spordan biridir (diğeri goalball) ve Boccia Uluslar arası Spor Federasyonu (BISFed) tarafından yönetilir.

Boccia ilk etapta cerebral palsy olan kişiler tarafından oynanmak üzere tasarlanan ve strateji ile doğruluk gerektiren bir oyundur. Şimdi ise sporda motor becerilerini etkileyen engelleri olan atletleri dahil etmektedir.

Bu spor oyuncuların renkli topları “jak” olarak bilinen beyaz bir hedef topuna mümkün olan en yakın mesafeye atarak ya da yuvarlayarak oynadıkları düzgün bir yüzeyde oynanır. Jak topunun yakınına en fazla topu yerleştiren oyuncu, çift ya da takım oyunu kazanır.

Bireysel ya da çiftler maçları dört bölümden oluşurken, takım maçlarında altı bölüm oynanır. Her bölümden sonra jak topuna en yakın top gönderen atlet, çift ya da takım bir puan alır ve jak topuna rakipten daha yakın olan her top için ek bir puan alır.

Her atlet, çift ya da takım bölüm başına altı top “atar”.

Boccia sporunun kökenleri eski Yunan dönemine dayanır, burada oyuncular taştan bir hedefe büyük taşları atardı. Mısır’da eski mezarlarda yapılan kazılarda M.Ö. 5200 yılına kadar uzanan dönemde benzer bir spora ait nesneler ve duvar kabartmaları bulunmuştur. Bu spor ayrıca Orta Çağlarda Pazar yerlerinde ve sokaklarda oynanmıştı ve ‘boccia’ kelimesi İtalyancada bowling oynamak anlamından türetilmiştir. 

En meşhur boccia oyunlarından bir tanesi Sir Francis Drake ve Lord Howard arasında İngiltere’nin Plymouth kentinde 1588 yılında oynanmıştır. İspanyol Donanmasının varmasını beklerken oynamışlardı ve Sir Francis Drake denize açılıp düşmanı yenmeden önce oyunun bitirilmesi için ısrar etmişti. 

Nihayetinde geniş kitlelere de yayılan bu spor ilk etapta cerebral palsy hastalığı olan kişiler için tasarlanmıştı. Şimdi ise motor işlevini etkileyen herhangi bir nörolojik bozukluğu olan kişilerce oynanmaktadır. Paralimpik başlangıcını 1984 yılında Oyunların ABD’nin New York kentinde yapıldığı sırada yapmıştır. Bu Oyunlar sırasında toplam 19 atlet (10 erkek ve dokuz kadın) beş farklı ülkeyi temsil etmişti (Kanada, Danimarka, İngiltere, Portekiz ve ABD). 

Günümüzde, bu spor dünya çapında 50’den fazla ülkede oynanmaktadır. Bu ülkeler sporun resmi yönetim organı olan Boccia Uluslar arası Spor Federasyonunun (BISFed) üyeleri olarak kayıt altına alınmıştır. 

Geçtiğimiz Eylül ayında Rio Paralimpik Oyunlarında bu ülkelerden gelen 108 atlet yedi madalya yarışına katılmıştır (dört bireysel, iki çiftler ve bir takım yarışması). Zamanla boccia sporunun güç dengesi değişmiştir. Önceleri Avrupa ülkeleri bu sporda baskın çıkmaktayken, rekabet dağılarak, Brezilya, Kanada, Güney Kore ve İngiltere gibi ülkeler Rio 2016 Oyunlarına katılma hakkı elde etmiştir ve oyuncuları da podyuma çıkma favorileri arasında olmuştur. 

Boccia strateji gerektiren bir oyun olup, oyuncular da büyük ölçüde beceri ve kararlılık sahibi olmalıdır. Bu spor Olimpik karşıtı olmayan iki Paralimpik spordan biridir. 

Kano

Tarihte ilk kez dünyanın önde gelen kano yarışçıları Rio 2016 Oyunlarında Paralimpik sularına inmiştir. 

Spor aynı engelsiz atletlerin yaptığı kano sporu gibidir, böylece her düzeyde engeli olan atletler de spora katılabilmektedir. 

Para kano hakkında bazı genel bilgiler:

Tekneler

Kullanılan iki tekne türü kayak ve va’as tipleridir. Kayak ana Para kano teknesi olup çift kanatlı bir kürekle hareket ettirilir, diğerleri ise tek taraftan kürek çekilen tek kanatlı kürekle hareket ettirilir. Rio’da yapılan yarışmalarda sadece kayak tipi kullanılmıştır.

Sınıflandırma

Atletler yetenek düzeylerine göre üç kategoriden birinde yarışır – KL1, KL2 veya KL3. Rakam büyüdükçe atletin engellilik düzeyi azalır. 

KL1, KL2 ve KL3 sınıflarında atletler kayak tipi teknelerle hem erkekler hem de kadınlarda 200 m uzunluğunda bir parkur üzerinde yarışır.

Biraz da tarihçe…

Para Kano sporun yönetim organları olan Uluslararası Kano Federasyonu (ICF) ve Uluslararası Va Federasyonu (IVF) tarafından gösterilen yoğun çabalar sonucunda Para Kano sporunun engelsiz yarışmalar arasına dahil edilmesi sağlanarak yüzyılın başında geliştirilen genç bir spordur.

2009 yılında ICF ilk Para Kano ana etkinliğini düzenledi ve büyük bir başarı kazandı. Bir yıl sonra da Para Kano sporunun ilk Dünya Şampiyonası düzenlendi ve spor IPC Yönetim Kurulu toplantısının yapıldığı Çin’in Guangzhou, kentinde Paralimpik Programına dahil edildi.

Bisiklet

Para bisiklet sporuna Rio 2016 Paralimpik Oyunları esnasında 230 atlet katılarak pistte 18 madalya yarışmasında ve yolda 33 madalya yarışmasında yarıştı. Atletizm ve yüzmeden sonra kazanılacak en fazla madalyanın olduğu spordu.

Paralimpik yarışma programında hem bireyler hem de takımlar için kısa koşular, bireysel takipler, 1,000 m zaman yarışı, yol yarışları ve yol zaman yarışları bulunmaktadır.

Yol Para bisiklet sporu Paralimpik başlangıcını New York/Stoke Mandeville’de 1984 yılında yaptı ve o tarihten beri her Oyunlarda yer aldı. Pist Para bisikleti Paralimpik programına 12 yıl sonra Atlanta’da girdi.

Spor 1980’li yıllarda geliştirildi ve ilk olarak gören bir pilot kılavuzluğunda çiftler olarak yarışan görme engelli atletler için açıldı.

Sonraki yıllarda Para bisiklet cerebral palsy hastalarına, amputelere ve diğer engellere de açıldı, bunlar bisiklet, trisiklet ve el bisikletleri ile yarışabilmekteydi.

El bisikleti için beş spor sınıfı, trisiklet için iki ve bisiklet için de beş spor sınıfı bulunmaktadır, çiftler için üç spor sınıfı tek bir yarışmada yarışır.

Yıl boyunca atletler Dünya Kupalarına, Dünya ve bölgesel Şampiyonalara katılmaktadır.

Para bisiklet Uluslararası Bisiklet Birliği (UCI) tarafından yönetilmektedir.

Binicilik

Binicilik ilk defa 1996 yılında Atlanta’da Paralimpik Oyunlara katıldı. 

Her türlü fiziksel ya da görme engelli atletler için açıktır. Yarışmalar karışıktır ve işlevsel profilleri uyarınca gruplandırılır.

Atletler engel atlama yarışmalarında, sabit hareketlerin şampiyona testinde ve müzik eşliğinde serbest test ile yarışabilir. Üç ile dört üyenin katıldığı bir takım testi de bulunmaktadır.

Biniciler at binme becerileri üzerinden değerlendirilir ve engel atlama kamçıları, bağlayıcı dizgin çubukları, lastik bantlar ve diğer yardımcı malzemeler kullanmalarına izin verilir.

Rio 2016 Oyunlarında kazanılacak 11 madalya vardı, bir takım madalyası ve beş spor sınıfında bireysel ve serbest testlerden gelecek 10 madalya.

Futbol 5’li takımlar

Aynı zamanda görme engelli futbolu olarak da bilinen 5’li takım futbolu görme engelli atletler için futbolun adapte edilmiş şeklidir. 1996 yılından beri bu sporu Uluslararası Görme Engelli Spor Federasyonu (IBSA) yönetmiştir ve modifiye FIFA kuralları uyarınca oynanır.

Paralimpik Oyunlarında ilk defa Atina 2004 Oyunlarında yer almıştır ve o zamandan beri her Oyunlarda devam etmektedir. Paralimpik Oyunların tümünde Brezilya altın madalya kazanmıştır.

Dünya Şampiyonları dört yılda bir Paralimpik Oyunların aralarında yapılmaktadır.

5’li takım futbolu dört saha oyuncusu ve bir kaleciden oluşan takımlar ile oynanır.

Saha oyuncuları tamamen kör olarak (B1 kategorisi) sınıflandırılmalıdır, yani görme yetileri çok düşük olmalı ve/veya hiç ışık algılama yetileri olmamalıdır, kaleci ise görebilmeli ya da kısmen görebilmelidir (B2 veya B3 kategorisi).

Adil rekabet sağlayabilmek için tüm saha oyuncularının gözleri bağlı olmalıdır. Takımlar ayrıca kendilerine yardım etmek üzere saha dışı kılavuzlardan da yararlanabilir.

Top oyuncuların yönlendirme sağlamasına yardımcı olmak için içinde bulunan bir ses sistemi sayesinde ses çıkartmaktadır. Bu nedenle maçı seyreden izleyicilerin gol olana kadar sessiz durmaları gerekmektedir.

Görme engelliler futbolu uzunluğu 40m, eni 20m olan dikdörtgen bir sahada oynanır. Topun oyun dışında kalmasını önlemek üzere sahanın tüm uzunluğu tahtalarla kapatılmalıdır.

Maçın süresi iki 25 dakikalık devre olmak üzere 50 dakikadır. Her takım her devrede birer dakikalık mola alabilir. Her iki devrenin de son iki dakikası esnasında zaman hakemi serbest vuruş, kale atışı ve köşe atışı için kronometreyi durduracaktır.

Goalball

Goalball sadece kör ya da görme engelli olan atletler tarafından oynanabilir. 1946 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında görme yetilerini kaybeden gazilerin rehabilitasyonunda yardımcı olmak üzere geliştirilmişti. 

Rekabetin adil olması için oyuncular sürekli olarak ışık geçirmeyen gözlükler takmalıdır. Tüm uluslararası atletlerin yasal olarak kör olması, yani %10’dan daha az görüşe sahip olmaları ve B3, B2, ya da B1 – tamamen kör sınıfına dahil olmaları gerekmektedir.

Takımlar altışar oyuncudan oluşur, aynı anda üç oyuncu oynar. 

Oyunun amacı topu rakiplerinin ötesine onların filesine atarak puan almaktır. Kendi filelerini savunmak ve rakiplerine karşı puan almak için oyuncular el ve dizleri üzerinde kalır.

Goalball sahası 18 metre uzunluğunda ve dokuz metre enindedir. Her iki uçta da dokuz metrelik arka çizgiyi tamamen kapsayan kaleleri vardır. Sahadaki işaretlere bağlı olan ipler de oyuncuların çizgileri hissetmesini ve kendilerini yönlendirmesine izin vermektedir.

Goalball Paralimpik başlangıcını Kanada’nın Toronto kentinde 1976 yılında yapmış olup, kadınlar yarışması da 1984 yılında yapılan Paralimpik Oyunlarında New York’ta eklenmiştir. 

İlk goalball dünya şampiyonası Avusturya’nın Vocklamarck kentinde 1978 yılında yapılmıştır. Uluslararası Görme Engelliler Spor Federasyonu (IBSA) goalball sporunu yönetmektedir ve Paralimpik Oyunlar arasında dört yılda bir Dünya Şampiyonaları yapmaktadır.

Judo

Paralimpik judo Olimpik judo ile aynı kurallara tabidir, ancak aradaki fark judokaların müsabaka başlarken ve tüm süre boyunca birbirlerinin üniformalarını tutmalarıdır.

Sadece görme engeli olan atletler yarışabilmektedir ve tüm görme sınıfları (B1, B2 ve B3) birlikte yarışır ve judokaların ağırlıklarına göre bölünür.

Müsabakalar erkeklerde beş dakika, kadınlarda dört dakika sürer. Amaç daha iyi ataklar yaparak rakipten daha fazla puan kazanmak, ya da rakibi sırtı yere gelecek şekilde yere atıp “ippon” ile kazanıp rakibi hareketsiz kılmak ya da pes ettirmektir.

Judo Paralimpik başlangıcını Seoul 1988 Oyunlarında yaptı ve o zamandan beri her Oyunlarda dahil olmaya devam ediyor. Kadınlar yarışmaları da Atina 2004 Oyunlarında başlatıldı. Bu spor programdaki tek uzak doğu sporudur.

Rio 2016 Paralimpik Oyunlarında yedi farklı erkekler ağırlık bölümü ve altı kadınlar ağırlık bölümü vardı: -48kg, -52kg, 57kg, -63kg, -70kg ve +70kg.

Dünya Kupaları, Dünya ve Bölgesel Şampiyonalar dahil olmak üzere atletler yıl boyunca bir dizi turnuvada yarışmaktadır.

Judo’nun yönetimini Uluslararası Görme Engelliler Spor Federasyonu (IBSA) yürütmektedir.

Para-Powerlifting

Powerlifting üst vücut gücünün en uç noktada sınanmasıdır ve bazen atletler kendi ağırlıklarının üç katı kadar ağırlık kaldırdıkları görülebilir!

Aşağıdaki sekiz (8) fiziksel engele sahip olan erkek ve kadın atletlere açıktır (kas gücü bozukluğu, pasif hareket aralığı bozukluğu, kol ve bacaklarda bozukluk, bacak uzunluğunda farklılık, kısa boyluluk, hipertoni, ataksi ve atetoz), fiziksel engeller aşağıdaki aralıkta olabilir (Cerebral Palsy, Omurilik hasarları, Bacak ampütasyonu, polyomiyelit), mevcut asgari giriş kriterlerini karşılamak ve güvenli ve uygun bir şekilde Dünya Para Powerlifting kuralları uyarınca performans gösterebilmek gereklidir. Tüm girişe hak kazanan atletler bir spor sınıfında ama değişik ağırlık kategorilerinde yarışacaktır.

Bench press bu sporun tek disiplinidir ve vücut ağırlığına dayalı olarak 10 farklı kategorisi mevcuttur. Yarışmacılar barı göğüslerine kadar indirecek, göğüslerinde hareketsiz bir şekilde tutacak ve sonra kolları boyunca yukarı kaldırarak dirseklerini kilitleyecektir. Atletlere üç deneme verilir ve en çok ağırlığı kaldıran atlet kazanır. 

Yarışma tanımı

Erkekler 49kg, 54kg, 59kg, 65kg, 72kg, 80kg, 88kg, 97kg, 107kg ve +107kg sınıflarında yarışır.

Kadınlar 41kg, 45kg, 50kg, 55kg, 61kg, 67kg, 73kg, 79kg, 86kg ve +86kg sınıflarında yarışır.

Erkek ve kadın atletler Powerlifting yarışmalarında özel tasarlanmış bir sehpada sırt üstü pozisyon alırlar, halteri aldıktan sonra sporcu dirsekleri kilitli pozisyonda ve halter kontrolü altında olmak üzere Baş Hakemin işaretini bekler. “Start” işaretini aldıktan sonra, sporcu halteri göğsüne indirir, hareketsiz bir şekilde (gözükür) göğsünde tutar ve ondan sonra düzgün bir şekilde, her iki kolu da aynı uzunlukta gerilerek dirseklerini de kilitli pozisyonda tutarak bekler. Bu pozisyonda hareketsiz ve kontrollü durumda tutulduğu zaman sesli olarak “rack” işareti verilir ve halter askı yerine geri koyulur. Derhal üç atanmış uluslararası hakem beyaz ve kırmızı ışıklardan oluşan bir sistem vasıtasıyla bir karar verir. İki ya da daha fazla beyaz ışık yakılması geçerli bir kaldırış yapıldığı anlamına gelir, iki ya da daha fazla kırmızı ışık ise kaldırışın geçersiz olduğunu gösterir.

Her atletin üç deneme hakkı vardır ve jürinin izni ile yeni bir dünya rekoru kırılabilmesi için dördüncü bir hak verilebilir, ancak bu deneme yarışma sonuçlarına etki edemez. 

Daha fazla bilgi almak için Dünya Para Powerlifting Kural ve Tüzüklerini ziyaret ediniz. 

Teçhizat

Dünya Para Powerlifting onaylı diskler sporun kural ve tüzüklerinde yer alan bir dizi standarda uyumlu olmalıdır. Atletler 2.1m uzunluğunda bir Dünya Para Powerlifting onaylı resmi sehpasına yatarak rekabet eder. Sehpanın eni 61cm olup baş yerleştirilen noktada 30cm genişliğine daralır. Sehpanın zeminden yüksekliği 48 ile 50cm arasında değişmektedir.

Tarihçe

1964 yılında “Halter” Tokyo Paralimpik Oyunlarında başlangıcını yaptı ve sadece omurilik hasarlı olan erkekleri kapsamaktaydı. Müteakip yıllarda spora diğer engel grupları da dahil edildi ve kurallar engelsiz atletler için Powerlifting yarışmalarına benzemeye başladı.

1992 yılında da Paralimpik Oyunlarında sadece Powerlifting sporuna yer verilerek halterin çıkartılmasına karar verildi. Sonuçta Barcelona Oyunlarında 25 ülkeden gelen atletler madalya peşinde yarıştı.

1996 Atlanta Oyunlarına gelindiğinde bu sayı 58 oldu ve 2000 yılında ilk kez kadınlar Paralimpik Powerlifting, sporuna dahil olarak, sporun beş kıtada yer aldığı görüldü.

Günümüzde 110’dan fazla ülkede yüzlerce atlet bu spora katılmaktadır.

Rio 2016 Oyunlarında da 180 atlet 20 madalya yarışmasında yer aldı.

2016 yılında IPC Powerlifting branşının ismi ve markası Dünya Para Powerlifting olarak değiştirildi.

Kürek

Kürek sporu Paralimpik’teki başlangıcını Beijing 2008 Oyunlarında yaptı. Atletler düz sularda 1,000m mesafesinde boyu ve mürettebat sayısı değişen teknelerle yarışır.

Rio 2016 Oyunlarında dört madalya yarışması yer aldı: LTAMix4+ (LTA karma dümencili dört), TAMix2x (TA karma çift tek kürekli), ASW1x (AS kadınlar tek kürekli) ve ASM1x (AS erkekler tek kürekli).

ASW1x/ASM1x – atletler kürek çekmek için çoğunlukla kollarını ve/veya omuzlarını kullanır

TAMix2x – atletler kürek çekmek için gövde ve kollarını kullanır

LTAMix4+ – atletler kürek çekmek için bacaklarını, gövdelerini ve kollarını kullanır

1,000m uzunluğundaki parkur kafa kafaya yarışılır ve kazanan yarışmacı bir sonraki tura geçer. Yarışma şartlarına ve giriş sayısına bağlı olarak ilk kafa kafaya yapılan turlarda ikinci ve üçüncü gelen tekneler röposaja oradan da finallere gidebilir. Girişlere dayalı olarak teknelerin kafa kafaya turlardan sonra ilerleme formatları da her yarışta ayrıca kararlaştırılır.

Bu spor Uluslararası Kürek Federasyonu (FISA) tarafından yönetilmektedir.

Atıcılık Para Sporu

Atıcılık ise Atıcılık Para Sporu yarışmalarında doğruluk ve kontrolün en üst düzeyde sınanmasıdır, fiziksel engeli olan atletler tüfek ve tabanca branşlarında yarışır.

Doğruluk gerektiren bu sporda atletler odaklanma ve kontrollü nefes alma yeteneklerini kullanarak kalp hızlarını azaltır ve istikrar ile yüksek performans oranlarını arttırır. 

El ve zihinlerini bu şekilde istikrara kavuşturma yeteneği sayesinde peş peşe atışlar yapmak konsantrasyon ve duyu kontrolünün çok gelişmiş olmasını gerektirmektedir.

Atletler erkekler, kadınlar ve karma dallarında 10m, 25m ve 50m mesafelerinde yarışmaktadır. 

Var olan 12 Paralimpik Atıcılık dalından, altısı hem erkek hem kadınlara, üçü sadece kadınlara, üçü de sadece erkeklere açıktır.

Bu sporun yönetimi IPC tarafından ve koordinasyonu da Dünya Atıcılık Para Sporu Spor Teknik Komitesi ve Yönetim Ekibi tarafından yürütülmektedir.

Spor Uluslararası Atıcılık Sporu Federasyonu (ISSF) kuralları ile birlikte kendi Dünya Atıcılık Para Spor Teknik Kural ve Tüzük, hükümleri uyarınca yönetilerek atıcılık sporunda Para atletlerin de gereksinimlerini gözetmektedir.

Atıcılık sporu Toronto 1976 Paralimpik Oyunlarından beri Paralimpik programında yer almıştır ve günümüzde 65’den fazla ülkede yapılmaktadır.

2010 yılında IPC ve ISSF bir Mutabakat Anlaşması imzalayarak atıcılık sporunu geliştirmek üzere işbirliği yapmak ve birlikte çalışmak üzere karar aldılar; anlaşma yönetim, yarışma ve etkinliklerin tanıtımı, bilgi alışverişi ve teknik görevlilerin eğitimi gibi alanları kapsamaktadır.

2016 yılında da sporun ismi ve markası değiştirilerek IPC Atıcılık yerine Atıcılık Para Sporu adını almıştır. Uluslararası Federasyonunun da adı Dünya Atıcılık Para Sporu olarak değiştirilmiştir.

Dünya Atıcılık Para Sporu ayrıca spor programına dahil edilmek üzere yeni disiplin ve branşlar geliştirmek üzere çalışmaktadır, bunların arasında: Para Kil Hedef Atıcılığı  ve Görme Engelliler (VI) Atıcılığı Sayılabilir.

Sınıflandırma

Sınıflandırma yapılarak yarışmalara bir yapı sağlanmaktadır. Para sporlarda yarışan atletlerin rekabette bir dezavantaja yol açan bir engelleri vardır. Bu yüzden engellerin spor performansına etkilerini en aza indirmek için ve atletin başarısının beceri, form, güç, dayanıklılık, taktiksel yetenek ve zihinsel odaklanmaya dayalı olduğundan emin olunması için bir sistemin oluşturulması gereklidir. Bu sisteme ‘sınıflandırma’ denmektedir.

Adil ve eşit rekabeti sağlamak için Para atletler engellerine dayalı olarak rekabet kategorilerine yerleştirilir, bunlara ‘spor sınıfları’ adı verilir. Spor sınıfları içerisinde atletler engellerinin neden olduğu aktivite kısıtlama derecesine göre gruplandırılır. Sporlar farklı aktivitelere gerek duyduğu üzere, engelin her spor üzerindeki etkisi de farklılık gösterir. Böylece sınıflandırmanın engelin spor performansı üzerindeki etkisini asgariye indirebilmesi için sınıflandırmanın spora özgün olması gereklidir.

Atıcılıkta, atletler 3 spor sınıfında yarışır:

SH1 (Tabanca): bu spor sınıfındaki atletlerin bacaklarında ve/veya atış yapmayan kollarında bir engelleri olabilir. SH1 Tabanca atletleri tabancanın ağırlığını tamamen destekleyebilir ve ayakta ya da oturur pozisyonda yarışabilir (tekerlekli sandalyeden ya da atış sandalyesinden).

SH1 (Tüfek): bu spor sınıfındaki atletlerin bacaklarında bir engel vardır. SH1 Tüfek atletleri tüfeğin ağırlığını tamamen destekleyebilir ve ayakta ya da oturur pozisyonda yarışabilir (tekerlekli sandalyeden ya da atış sandalyesinden).

SH2 (Tüfek): bu spor sınıfındaki atletlerin kollarında tüfeğin tüm ağırlığını desteklemelerini önleyen bir engel vardır. Bu yüzden tüfeğin ağırlığını desteklemeye yardımcı olmak üzere atletler bir yaya monte edilen bir sehpa kullanır; ancak nişan alma sürecinde atlet tüfeğin istikrarını sağlamak, nişan almak ve kontrol etmek durumundadır. Engellerine bağlı olarak bu sınıftaki atletlerin tüfeği doldurmak için de bir yardımcıya ihtiyaçları olabilir. Birçok SH2 atletinin bacaklarında da engel olduğu için tekerlekli sandalyeden veya atış sandalyesinden yarışırlar. 

Yarışma 

Yarışma formatı engelsiz Atıcılık sporuna çok benzemektedir – Atıcılık sporunun hedefi hedefin merkez halkasının (‘on’) içine bir dizi isabet kaydetmektir. Hedef 10 adet eş merkezli skor halkasından oluşur, skor dereceleri 1 ile 10 arasındadır; merkez halka 10 puan değerindedir. Birçok yarışmada –atletin beceri ve doğruluk düzeyini sergilemek için- skor halkaları bir kez daha 10 skor bölgesine bölünerek ondalık puanlama sistemine geçilir, burada 10,9 hedefin tam merkezi ve atış başına en yüksek olası puanı verir. Gerekli olan doğruluk oranı hakkında bir fikir vermek gerekirse, havalı tüfek yarışmalarında atletlerin atış yaptığı merkez hedef sadece 0.05cm genişliğindedir – yani üzerinde yazılar baskılanan bir sayfadaki bir nokta boyutunda!

Atıcılık yarışmaları iki disipline bölünür: tüfek ve tabanca, yarışmalar üç mesafede yapılır: 10m, 25m ve 50m

Kurallar (atış sayısı ve zaman limiti dahil olmak üzere) silaha (.177 havalı veya .22 küçük çaplı kalibre), mesafeye, hedefe, ya da atış pozisyonuna bağlıdır. 

Eleme turunda her atış için puanlar toplanarak atlete toplam bir skor verilir. Eleme turundaki en üst sıradaki sekiz atlet finale kalır, ancak eleme turunun puanları finale taşınmaz, yani her finalist sıfırdan başlar. Final boyunca sinirleri, becerileri ve odaklanma düzeyleri sınanan atletlerin en düşük skorlu olanlar elenerek finalin en sonunda kalan iki atlet arasındaki mücadele sonunda biri gümüş diğer de altın madalya alır.

Oturarak voleybol

Oturarak voleybol sürekli hareketlilik, iletişim ve enerji patlamaları gerektiren bir takım sporudur. Altı oyunculu iki takım bir file ile ayrılır ve sahanın rakip tarafında topu yere değdirmeye çalışarak puan almaya çalışırlar.

Oturarak voleybolun ayakta oynanan türe birçok benzerliği vardır, ancak tabi ki birçok değişiklik de bulunmaktadır.

Ayakta voleybol takımları yüksek bir fileyle ayrılırken, oturarak voleybol daha alçak pozisyonda bir file ile oynanır. Oturarak voleyboldaki saha boyutları da daha küçüktür.

İki tür arasındaki ana fark, adından da belli olduğu şekilde oturarak voleybolun oturma pozisyonundan oynanmasıdır. Sürekli olarak atletin pelvisi yerle temasta olmalıdır ve servis blokları ile ataklara izin verilir.

Beş setlik formatta oynanır ve 25 puana (en az iki puan önde olmak kaydı ile) ilk ulaşan seti kazanır.

Rio de Janeiro’da yapılan Paralimpik Oyunlarda iki madalya yarışması (sekizer takımdan erkekler ve kadınlar, toplam 192 atlet) yer aldı. Dünya Para Volley oturarak voleybolun yönetim organıdır.

PARA YÜZME

Yüzme 1960 yılında İtalya’nın başkenti Roma’da yapılan Paralimpik Oyunlarında yer alan ilk sekiz spor branşından bir tanesiydi ve şimdi de en popüler olanlardan bir tanesi.

Her yüzme stiline olan işlevsel yetenekleri üzerine sınıflandırılan erkek ve kadın yüzücüler serbest, sırt üstü, kelebek, kurbağalama ve karışık yarışlarında becerilerini sınar.

Atletler fiziksel, görme ya da entelektüel engellere sahip olabilir. Sonuç olarak Uluslararası  Yüzme Federasyonunun (FINA) kuralları modifiye edilerek bazı atletler için opsiyonel start alma platformları veya suda start alma yöntemleri veya görme engelli olanlar için işaretlerin ya da “dürtücülerin” kullanımına başvurulabilir. Havuzda herhangi bir proteze ya da yardımcı cihaza izin verilmemektedir.

Yarışmaların tanımı

FINA standardında sekiz şeritli 50m havuz Paralimpik Oyunları kurallarınca gereklidir. Sınıf başına sekiz yüzücü ile yarışmalar turlar şeklinde yapılır ve sınıf başına en hızlı sekiz yüzücü finallerde yarışır. Yarışta start almak için yüzücüler çeşitli yöntemler kullanır; suda, start platformunda otururken dalarak start alma ya da tipik ayaktan start alma.

Yüzme yarışı esnasında görme engelli olan yüzücülere havuzun son duvarına yaklaşırken bir yardımcı tarafından dönüş yapmak ya da yarışı bitirmek için yardım edilmesi gerekmektedir. Bu sürece tapping adı verilir ve bir “tapper” tarafından yapılır. Bu yüzücüler ayrıca tüm yarışmalarında siyah gözlük takmak zorundadır.

Spor ekipmanları

Yüzücülerin kullanacağı giysi bir mayodan ibarettir. Yüzücülerin hızını arttırabilecek, suyun üstünde kalmalarını sağlayacak ya da dayanıklılık verecek herhangi bir nesne kullanmaları yasaktır. Yüzme bonelerine ve koruyucu gözlüklere izin verilmektedir. Gözlükler yüzücülerin gözleri için koruma sağlamanın yanında suda görüşlerine de yardımcı olur.

Tarihçe

Yüzme 1960 yılında Roma’da yapılan ilk Oyunlardan beri Paralimpik programının bir parçası olmuştur ve o zamandan beri her dört yıl katılan ülke ve atlet sayısında bir artış görmüştür. ABD’li Trischa Zorn Paralimpik Oyunlarda bu sporun en fazla madalya kazanan ismidir,  1980 ve 2004 yılları arasında 32 altın, 9 gümüş ve 5 bronz madalya kazanmıştır.

Londra 2012 Oyunlarında 74 ülkeden 604 yüzücü 148 madalya yarışmasına katıldı.

Bölgesel şampiyonalara ek olarak iki yılda bir Dünya Şampiyonaları yapılmaktadır. 2015 yılının Temmuz ayında İskoçya’nın Glasgow kentinde 70 ülkeden 580 atletin katıldığı ve 152 madalya yarışmasının yer aldığı IPC Yüzme Dünya Şampiyonası yapıldı.

Masa tenisi

Masa tenisi Paralimpik Oyunlara  ilk kez Roma 1960 Oyunlarında dahil oldu ve günümüzde 40 milyondan fazla yarışmacı oyuncu ve milyonlarca da  sosyal amaçlı oyuncu bulunmaktadır. 

Para masa tenisi atlet sayıları açısından üçüncü en büyük Paralimpik spordur ve 100 ülkeden fazla bu spora katılım sağlamaktadır. Sporun yönetim organı Uluslararası Para Masa Tenisi Komitesi (IPTTF) üzerinden Uluslararası Masa Tenisi Federasyonudur.

Görme engelliler haricinde tüm fiziksel engel gruplarından atletler ayakta ve oturarak sınıflarında bu sporda yarışabilmektedir. Zihinsel engelli atletler de katılabilmektedir.

Erkek ve kadın oyuncular bireysel, çiftler ya da takım yarışmalarına katılabilmektedir ve maçlar 11 puanlık 5 setten oluşmakta ve beş setin en iyisi formatında oynanmaktadır.

Rio 2016 Paralimpik Oyunlarında 276 atlet 29 madalya yarışmasına katıldı.

Tekvando

Tekvando Uluslararası Paralimpik Komiteye tam üyeliğini 2015 yılında elde etti ve Paralimpik başlangıcını Tokyo 2020 Oyunlarında yapacak.

Dünya Tekvando Federasyonu (WTF) sporun yönetim organıdır ve 2005 yılında Para atletler için kyorugi (idman) disiplinini başlattı. 2013 yılından beri poomsae (uzak doğu dövüş formları) her türlü engele sahip atletlere yönelik bir yarışma formatı olarak geliştiriliyor.

Paralimpik Oyunlarda atletler kyorugi şeklinde yarışacaktır (ekstremite engelleri ve kol amputasyonu olan atletler).

2009 yılında ilk WTF Para-Tekvando Dünya Şampiyonası Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapıldı. Beşinci Dünya Şampiyonası da 2014 yılında Rusya’nın başkenti Moskova’da 37 ülkeden 120 atletin katılımı ile yapılarak en büyük şampiyona oldu. 

2015 yılının Haziran ayı itibarı ile 23 ülkeden ve üç bölgeden 97 atlet dünya sıralamasını etkileyen üç etkinliğe katıldı ve 2015 yılında kalan dört dünya sıralama turnuvasında katılımcı sayısında artış meydana geldi.

Triatlon

Para triatlon Paralimpik Oyunlarda ilk kez Rio 2016 Oyunlarında yer aldı. 

Atletler üç disiplinde yarışıyor: 750m yüzme, ardından 20km bisiklet ve 5km koşu. 

Yarışma kategorileri spesifik fiziksel engellere dayalıdır. Atletler el bisikleti, çift kişilik bisiklet ya da normal bisiklet kullanarak bisiklet kısmına katılabilir ve parkurun koşu kısmında tekerlekli sandalyelere izin verilmektedir. 

Bu spor 37 farklı ülkede yapılmaktadır ve 2011 yılının sonuna kadar 27 farklı ülke ulusal şampiyona etkinlikleri yürüttü. 

Tekerlekli Sandalye Basketbolu

II. Dünya Savaşında yaralanan gaziler için geliştirilen tekerlekli sandalye basketbolu ilk olarak 1946 yılında ABD’de ortaya çıktı. Çoğu eskiden engelsiz olan oyunculardı ve oyunu oynamaya devam etmek istiyorlardı. Tekerlekli sandalyede olan insanlar için yapılan küçük adaptasyonlar ve kural değişiklikleri oyunun ABD’de ve sonra da tüm dünyada hızla yayılmasına neden oldu.

Oyunun hedefi karşı takımın basketinde mümkün olan en çok sayıyı yapmaktır. Süre bittiği zaman en fazla puanı olan takım maçı kazanır. İsminden de belli olduğu üzere, tekerlekli sandalye basketbolu engelsiz oyunun bir adaptasyonudur.

Uluslararası Tekerlekli Sandalye Basketbol Federasyonu (IWBF) sporun küresel yönetim organıdır.

Kurallar: Tekerlekli sandalye basketbolu; engelsiz basketbol

Saha boyutları: 28m x 15m; aynı

Basket yüksekliği: 3m; aynı

Sahadaki oyuncular: Her takımdan beşer kişi, tüm sınıflandırma puanlarının toplamı en çok 14; her takımdan beş

Oyun süresi: 10’ar dakikalık dört devre; aynı

Atış süresi: 24 saniye; aynı

Sayı: Serbest atış başına bir puan; aynı

Saha basketi için iki puan; aynı

3 sayı çizgisinin arkasından atılan basketler için üç sayı; aynı

3-sayı çizgisi: 6.75m; aynı

Dripling: Tekerlekli sandalyedeki basketbol oyuncusu top kucağında iken ya da elinde tutarken bir iki kez itiş yapar sonra topla dripling yapar ve bu sıralamayı istediği kadar tekrarlar

Topla yürüme: Topa sahip olan oyuncu dripling yapmadan iki kezden fazla sandalyesini iterse ortaya çıkar

Faul: Rakiple kural dışı temas meydana geldiği zaman ortaya çıkan kural ihlali – tekerlekli sandalye de oyuncunun bir parçası olarak addedilmektedir

Yukarıdakiler iki basketbol şeklinin arasında birkaç kıyaslamadır.

Para Dans Sporu

Para dans sporu son derece zarif ve şık bir spordur, burada bacaklarını etkileyen engelleri olan atletler yer alır.

Katılımcılar kombi tarzında, bir adet ayakta duran partner ile, ya da iki tekerlekli sandalye kullanıcısı ile düo dans şeklinde yarışabilir. Grup dansında ise sadece tekerlekli sandalyede dans edenler ya da engelsiz partnerleri ile birlikte olabilir, tekli dansta da sadece bir tekerlekli sandalye kullanıcısı tek başına dans eder.

Standart danslar arasında vals, tango, Viyana valsi, yavaş fokstrot ve quickstep sayılabilir.

Latin Amerika dansları da samba, ça ça ça, rumba, paso doble ve jive danslarını içerir.

Serbest tarz/ gösteri danslarına da standart danslar (geleneksel) veya sunum için herhangi bir tarz (folklor, hip hop, latin, standart, bale, geleneksel, sokak dansı, salsa, Arjantin tangosu, cumbia, oryantal, vb.).

Ayrıca dört, altı veya sekiz çiftin formasyon içinde dans ettiği Formasyon dansları da vardır.

1998 yılından beri bu spor IPC tarafından yönetilmekte ve Dünya Para Dans Sporu Teknik Komitesi tarafından koordine edilmektedir, Dünya Dans Sporu Federasyonunun (WDSF) kurallarından yararlanılmaktadır. Bu spor yaz Paralimpik Oyunlar spor programının bir parçası değildir.

2016 yılında, bu spor yeniden isimlendirilip markalanarak, ismi IPC Tekerlekli Sandalye Dans Sporundan Para dans sporu olarak değiştirilmiştir. Uluslararası Federasyon da Dünya Para Dans Sporu adını almıştır.

Son yıllarda televizyonda ‘Strictly Come Dancing’ ve ‘Dancing with the Stars’ gibi dansı konu alan televizyon programlarının yayınlanması da bu spora büyük ölçüde yarar sağladı.

Günümüzde bu spor 29 ülkede yaygın bir şekilde yapılmakta olup, son Dünya Şampiyonası 2013 yılında Japonya’nın başkenti Tokyo’da yapılmıştır. 2014 yılında da Avrupa Şampiyonası Polonya’nın Lomianki kentinde yer aldı ve ilk kez spor Güney Kore’nin Incheon kentinde Asya Para Oyunlarında dahil oldu.

Tarihçe

Tekerlekli sandalye kullanıcısı Els-Britt Larsson, ülkesi İsveç’te 1968 yılında eğlence ve rehabilitasyon amacı ile ortaya çıktığı zaman tekerlekli sandalye dansının öncülerinden idi.

Buradan sporun popülerliği arttı ve 1975 yılında 30 çiftin katılımı ile ilk yarışma İsveç’in Vasteras kentinde yapıldı.

İki yıl sonra 1977 yılında İsveç’te ilk uluslararası yarışma yapıldı ve kısa bir süre sonra birçok bölgesel ve uluslararası yarışma yer aldı.

1984 yılında Almanya’nın Münih kentinde tekerlekli sandalye dansçıları için ilk Rock’n’Roll Avrupa Şampiyonası yapıldı ve ertesi yıl da Hollanda Latin ve Standart dansta ilk gayri resmi Avrupa Şampiyonasına ev sahipliği yaptı.

İlk Dünya Şampiyonası 1998 yılında Japonya’da yapıldı, aynı yıl spor Uluslararası Paralimpik Komitenin yönetim ve eşgüdümü altına girdi.

2006 yılında Hollanda’nın Papendal kentinde yapılan Dünya Şampiyonasında düo-dans ilk defa iki Standart ve üç Latin dansında sunuldu.

2014 yılında da resmi programın bir parçası olarak tekli ve serbest stil / şov dans (tekli ve kombi) başlatıldı.

Para Dans Spor Dünya Şampiyonaları iki yılda bir yapılmakta olup, en sonuncusu Japonya’nın başkenti Tokyo’da W2013 yılında yapıldı. 

Tekerlekli Sandalye Eskrimi

Tekerlekli Sandalye Eskrimi ilk Paralimpik Oyunlarında Roma’da 1960 yapıldı ve o zamandan beri her Paralimpik Oyunlarında yapılmaya devam ediyor. 

Paralimpik hareketin kurucusu olan Sir Ludwig Gutmann kendisi de eskrime çok meraklıydı ve bu sporun tekerlekli sandalyeden yapılabilme potansiyelini hızla fark etti. Böylece tekerlekli sandalye eskrimi Gutmann tarafından organize edilen Paralimpik Oyunların selefi olan Uluslararası Stoke Mandeville Oyunlarında 1954 yılında yer aldı.

Bu etkinlik esnasında tekerlekli sandalye eskrimi sadece paraplejik bir eskrimci ve engelsiz hocası arasında bir gösteri olarak sergilenmişti. Ancak, ertesi yıl kılıç eskrimi yarışmaları programa eklendi. 1956 yılında kadın eskrimcileri için bir flöre yarışması yapıldı. Ertesi yıl epe etkinlikleri eklendi. Günümüzde üç kılıç tipi de tekerlekli sandalye eskriminde yer almaktadır.

Başlangıçta eskrimciler iş sandalyesi olarak bilinen ağır kahverengi tekerlekli sandalyelerde yarışıyordu. Ancak, tekerlekli sandalye iskeletleri gelişip yeni ve daha hafif materyaller kullanılınca, bu sefer de rauntlar esnasında aşırı hareket sorunu ortaya çıktı. İlk bulunan çözüm eskrimcilerin arkasında çömelerek sandalyeleri fiziksel olarak tutan bir kişiyle bulundu. 

Bu arada 1957 Stoke Mandeville Oyunlarına gelindi ve sandalyeleri sabit tutan iskeletler denemeye alındı. Bunların gelişmesi sonucunda Hollanda’da, daha sonra da İtalya’da günümüz yarışmalarında tekerlekli sandalye eskrimcilerinin sandalyelerini yerinde tutan iskeletler ortaya çıktı.

1960 yılında tekerlekli sandalye eskrimi İtalya’nın başkenti Roma’da yapılan ilk Paralimpik Oyunlarında  yer aldı, ancak sadece üş madalya yarışması yapıldı (erkekler kılıç, erkekler takım kılıç ve kadınlar flöre) ve sadece İtalyan atletler yarıştı. 

İtalyan Roberto Marson şu ana kadar en fazla Paralimpik madalya kazanan tekerlekli sandalye eskrimci oldu. Marson ilk tekerlekli sandalye eskrimi madalyasını Tokyo 1964 Oyunlarında kazandı ve toplamda 15 madalya kazanma başarısını gösterdi. Marson ayrıca hem yüzme hem de atletizm dallarında madalyalar kazandı. 

86 madalya kazanan İtalya bu sporda toplam madalya sayısında Fransa’nın (toplam 134 madalya, 61’i altın) yanında ikinci sırada yer alıyor. Fransız atletler Christian Lachaud ve Andre Hennaert dokuzar Paralimpik altın madalyası kazanarak tekerlekli sandalye rekorunu paylaşıyor. 

Barcelona 1992 Oyunlarında Macar tekerlekli sandalye eskrimcisi Pal Szekeres hem Olimpiyat hem de Paralimpik Oyunlarda madalya kazanan ilk atlet oldu. Szekeres 1988 Olimpiyat Oyunlarında Seoul’da bronz madalya aldı. 1991 yılında bir otobüs kazası yaşadı. Szekeres Paralympic tekerlekli sandalye eskrimi altınını Barcelona 1992 Oyunlarında kazandı ve daha sonraki dört Paralimpik Oyunlarda da madalyalar aldı.

Atina 2004 Oyunlarında Hong Kong, Çin’den Yu Chui Yee bu sporun tek bir Oyunlarda dört altın madalya kazanan ilk tekerlekli sandalye eskrimcisi oldu. Yee bireysel flöre ve kılıç kategori A yarışmalarında altın madalya alırken, takım epe ve flöre yarışmalarında da altın aldı. 

Beijing 2008 Paralimpik Oyunlarında, takım yarışmaları programdan çıkartılmıştı, ancak Londra 2012 için tekrar geri alındılar. 

Londra 2012, Oyunlarında ise madalya tablosunun tepesinde Çin yer aldı ve altısı altın olmak üzere toplam 10 madalya aldı. Hong Kong ve Polonya yedi ve üç madalya ile ikinci ve üçüncü sırada yer aldılar. 

Brezilya bu sporda Paralimpiklere Londra 2012 Oyunlarında dramatik bir giriş yaptı; Jovane Silva Guissone epe kategori B yarışmasında altın kazandı. 

Guissone şimdi de aynı başarıyı Rio 2016 süresinde evinde tekrarlamak isteyecek. 14 madalya yarışmasında rekabet edecek olan 88 tekerlekli sandalye eskrimcisinin arasında olacak. 

__

Tüm dünyada sporseverler Rio 2016 için Paralimpik biletlerini yetkili bilet bayilerinden (ATR) satın alabilir.

Tekerlekli Sandalyede Rugby

Tekerlekli sandalyede rugby erkek ve kadın atletlerin birlikte oynadığı bir karma takım sporudur. Kanada’nın Winnipeg kentinde ortaya çıkan bu spor engelli atletler tarafından geliştirildi ve rugby, basketbol ve hentbol sporlarının unsurlarını bir araya getirmektedir.

Tekerlekli sandalyede rugby oyuncuları spor için özel olarak tasarlanmış manuel tekerlekli sandalyelerde yarışmaktadır. Oyuncular asgari engel kıstaslarına uyum sağlamalı ve sporun sınıflandırma kuralları uyarınca sınıflandırılabilir olmalıdır. 

Tekerlekli sandalyede rugby artık kabul gören bir Paralimpik spordur ve 28 ülke uluslararası yarışmalara girmiş ve dünya sıralamasında yer almış 10 ülke de ulusal program geliştirmektedir.

Uluslararası Tekerlekli Sandalyede Rugby Federasyonu (IWRF) sporun global yönetim organıdır.

Tekerlekli Sandalyede Rugby 1977 yılında Kanada’nın Winnipeg kentinde bir grup tetraplejik atlet – hem kolları hem de bacaklarında paraliz olan atletler – tekerlekli sandalye basketboluna bir alternatif ararken bulundu. Sporun yaratıcıları kol ve el işlevlerinin azalmış olduğu oyuncuların eşit derecede katılabileceği bir spor istemişlerdi. 

İlk etapta Kuzey Amerika’da popüler olan spor yaklaşık yirmi yıl içerisinde Paralimpik programa girdi.

Başlangıçtaki ismi katil top olan tekerlekli sandalyede rugby Kanada dışında ilk kez 1979 yılında Southwest State Üniversitesinde ABD’nin Minnesota eyaletinde yer aldı. Aynı yıl ilk Kanada Ulusal Şampiyonası yapıldı. 

Amerika Birleşik Devletlerindeki ilk takım 1981 yılında oluşturuldu ve ABD ile Kanada’dan çeşitli takımları bir araya getiren ilk uluslararası turnuva 1982 yılında yapıldı. 

Bu arada spor genişlemeye başladı. 1989 yılında Kanada’nın Toronto kentinde yapılan bir turnuvada İngiltere kıta dışından Kuzey Amerikalılar ile yarışan ilk takım oldu.

Böylece sporun uluslararası alanda gelişmesi için bir açılım yakalandı. 

1990 yılında tekerlekli sandalyede rugby İngiltere’nin Stoke Mandeville kentinde yapılan Dünya Tekerlekli Sandalye Oyunlarında bir gösteri yarışı olarak yer aldı ve böylece sporun büyümesi ve popülerliğine ivme sağlandı. Üç yıl içerisinde 15 ülke aktif katılım sağlıyordu ve engelli atletler için resmi bir spor olarak tanındı. 

Kısa bir süre sonra Uluslararası Tekerlekli Sandalyede Rugby Federasyonu (IWRF) Uluslararası Stoke Mandeville Tekerlekli Sandalye Spor Federasyonu üyesi olarak kabul edildi. 

1994 yılında tekerlekli sandalyede rugby Uluslararası Paralimpik Komite (IPC) tarafından resmi olarak tanındı.

Tekerlekli sandalye tenisi

Tekerlekli sandalye tenisi 1976 yılında eski ABD’li serbest kayakçı Brad Parks’ın çabaları sayesinde başladı.

1980’li yıllarda spor büyüdü ve Fransa Avrupa’da özellikle bir tekerlekli sandalye tenisi programı oluşturan ilk ülke oldu. Spor ilk olarak Barselona 1992 Paralimpik Oyunlarında görüldü.

Günümüzde tekerlekli sandalye tenisi dünyada en hızlı büyüyen tekerlekli sandalye sporlarından biri oldu ve engelsiz oyunla kolayca uyum sağlıyor.

Oyuncular raketle tenis topuna kortun karşı taraflarından 0,914 metre uzunluğunda bir file üzerinden vurur. Hedef topu rakibin kortuna düşürüp onun ise topu geri gönderememesidir. 

Kortun boyutları, raketler ve tenis topları konularında herhangi bir değişiklik yoktur. Ana farklılıklar özel tasarlanmış tekerlekli sandalyeler ve ‘iki kere sıçrama kuralı’ olmaktadır, topun iki kere sıçramasına izin verilmektedir.

Atletlerin yarıştığı üç kategori bulunmaktadır: erkekler, kadınlar ve dörtlüler; her bölümün tekler ve çiftler turnuvaları vardır.

Atletler biri dizi turnuvada yarışmaktadır, bunların arasında Grand Slam turnuvaları vardır: Avustralya Açık, Roland Garros, Wimbledon ve ABD Açık ile tekler ve çiftler Masters.

Tekerlekli sandalye tenisini Uluslararası Tenis Federasyonu (ITF) yönetmektedir.